Het Waaiermodel uiteengezet

Kern van de aanpak volgens het Waaiermodel is de aandacht voor alle factoren die van invloed zijn op het gedrag. Ook de systemische insteek is in de aanpak opgenomen. Het leven van alledag vormt het uitgangspunt en we hebben oog voor de barrières voor de ontwikkeling, maar ook voor de kansen die daar liggen. Het Waaiermodel helpt om te analyseren, maar ondersteunt tegelijkertijd de integratie. Het gaat er uiteindelijk om dat je op een bepaald moment wil weten wat je moet doen om wat te bereiken. Zo helpt dit model je om grip te krijgen op de vaak zo weerbarstige problematiek. Verdere uitleg met de bijbehorende plaatjes vind je onder Het Waaiermodel uiteengezet

Ben je benieuwd hoe het model zich de afgelopen 20 jaar ontwikkeld heeft? Dan verwijs ik je naar De ontwikkeling van het Waaiermodel.

Wat is het Waaiermodel?

Het Waaiermodel is een ordeningsmodel. Het helpt om overzicht te krijgen van de schier onontwarbare kluwen aan bemoeienissen waar ernstige beschadigde jongeren mee te maken krijgen. Het helpt je antwoord te geven op de vraag waar je ergens moet beginnen en het ontrafelt de volgende stappen. De complexiteit van de problematiek van deze groep jongeren is groot. Externaliserend gedrag leidt overwoekert maar al te makkelijk de onderliggende internaliserende problemen. Een multi-disciplinaire benadering is een must. De ordening levert transparantie op. Het helpt om met elkaar doelgericht en samen met de jongere en diens ouders aan de slag te gaan. Deze ordening legt ook het systeem bloot dat rondom de jongere moet worden gebouwd. Wie moet er op welk moment in het behandelproces met elkaar samenwerken? Dan pas krijg je goed zicht de mogelijkheden om met elkaar krachtig in te grijpen.

Het Waaiermodel is een handelingsgericht model; het laat zien welke aangrijpingspunten er zijn voor het handelen. De metafoor van de waaier is helpend om de structuur van de behandelaanpak te visualiseren. Maar ook om een voorstelling te kunnen maken van het behandelproces en de flexibiliteit van de aanpak (met behoud van de structuur). Doelen van de thema-fasen en de concrete handvatten, aangeleverd door de pijlers in de kleurdomeinen zorgen voor de vertaalslag naar de praktijk.

Het Waaiermodel visualiseert de twee-dimensionale insteek:
De vijf fasen hebben elk een specifieke naam waardoor we ook wel spreken van ’thema-fasen’. We spreken van de fase van de Schok, de Wending, de Versterking, de Vooruitblik en het Vertrek. Ze hebben een narratieve component. Het persoonlijk verhaal van de jongere en diens ouders doet ertoe en vormt de bron van de doelen die achtereenvolgens het behandelproces sturen. Deze namen duiden op de focus op een bepaald moment in het behandelproces. Daarmee staan de neuzen van alle betrokken hulpverleners dezelfde kant op. Met iconen worden deze 5 doelen van de thema-fasen gevisualiseerd:
– Vijf theoretische kennisdomeinen geven voeding aan manieren van aanpak. Er is niet langer sprake van handelingsverlegenheid. De kapstokken voor de aanpak worden in de kleurdomeinen gespecificeerd. Als je bij het handelen gebruik maakt van de kennis die in een kleurdomein is gebundeld krijg je kapstokken aangereikt. Dat zijn de zogenaamde pijlers, die je binnen elk kleurdomein op weg helpen om theoretisch gefundeerd te handelen.

Het Waaiermodel visualiseert ook een visie. Aan de hand van het Waaiermodel wordt helder ‘uitgelicht’ welke domeinen op welk moment in de behandeling vragen om onderlinge afstemming. Integraal werken is in het plaatje van de waaier zichtbaar gemaakt. Vijf disciplines zijn in het model uitgewerkt. Elk met een eigen kleuraanduiding. De ‘kleurdomeinen’ verwijzen dus naar de theoretische kennisgebieden die ons uitleggen wat je moet doen en waarom die aanpak helpt om je doelen te bereiken. Pedagogisch handelen (in blauw) omarmt als het ware het therapeutisch handelen (in rood) waarbij commitment (in paars) een onontbeerlijke schakel is. De ouders (in groen) zijn het scharnierpunt en zij staan aan de basis. Overkoepeld wordt de interprofessionele samenwerking(in geel) als belangrijk domein onderscheiden dat op alle momenten in het behandelproces een rol speelt.

Het Waaiermodel, tot slot, kan gezien worden als een didactisch model. De ordening biedt inzicht. Het helpt om de kern van bepaalde theoretische kennisgebieden te verwoorden. Het handelen krijgt automatisch een theoretisch fundament. De kleuren die verwijzen naar de vijf theoretische domeinen, vergemakkelijken de communicatie over de theoretische achtergronden. Het Waaiermodel helpt ook om de processen die een jongere doorloopt beter te doorgronden. Het model bevordert de transparantie. In het ‘plaatje van de Waaier’ is duidelijk te zien welke theoretische domeinen per fase een rol spelen bij het werken aan de doelen.

Benieuwd naar de opbouw van het Waaiermodel?

Dan beginnen we met de structuur. Het Waaiermodel kent dus de ordening in de 5 thema-fasen. Zo wordt het proces zichtbaar dat door de jongere wordt doorlopen als zij een intensieve, multidisciplinaire behandeling aangeboden krijgen waarbij de krachten worden gebundeld.

5 fasen

Elke naam van de thema-fase beantwoordt de vraag:
WANNEER doe je iets en met WELK DOEL?
In bijgevoegd pdf. bestand zijn de icoontjes weergegeven van de 5 fasen met een korte beschrijving van de kern van de fasen. Waaiermodel 5 Fasen

Vervolgens tonen we de 5 kleurdomeinen van de theoretische invalshoeken die onderdeel uitmaken van het Waaiermodel:

5 kleurdomeinen

Elk kleurdomein bestaat uit pijlers waarmee per kleur de wezenlijke aspecten van de betreffende invalshoek worden beschreven. De aanpak is voor elk domein gebaseerd op wetenschappelijke inzichten. Daarmee wordt aan de hand van de kleurdomeinen de vraag beantwoord:
WAT doe je en WAAROM?

In bijgevoegd pdf. bestand wordt de structuur van de 5 kleurdomeinen visueel weergegeven. Waaiermodel 5 Kleurdomeinen

Als we deze 2 plaatjes van de waaier op elkaar plaatsen zien we het plaatje van het Waaiermodel dat structuur en inhoud biedt aan de integrale aanpak van ernstig probleemgedrag.

Het waaiermodel©

Tot sluit wijs ik je op de mogelijkheid die het Waaiermodel biedt om je proces te ordenen als het gaat om de uitvoering van diagnostiek

Procesdiagnostiek in de kleur ‘oranje’.

Waaiermodel Screeningsproces

Het Waaiermodel ordent niet alleen het handelen waardoor methodisch werken mogelijk is. Ook helpt het model om op een systematische gegevens te verzamelen over de jongere en diens systeem. Op die manier kan de besluitvorming over een doelgerichte aanpak op een transparante wijze worden genomen.
Als in elke fase, over elk kleurdomein de gegevens worden verzameld kunnen observatiegegevens, gespreksgegevens, uitkomst van veranderingsgerichte aanpak worden vastgelegd. Aanvulling met screeningsinstrumenten die kunnen worden ingezet door groepsleiding. Aanvulling met diagnostisch onderzoek door daartoe opgeleide gedragswetenschappers zijn dan ingebed in het beeld dat gedurende de observatieperiode is opgebouwd.

Het Waaiermodel, tot slot, levert ook een ‘Toolbox ‘op. Als theoretische inzichten worden omgezet naar de praktijk van alledag is het nodig om een antwoord te krijgen op de vraag:
HOE doe je het en met WELKE MIDDELEN?

In het boek Residentieel Vakmanschap dat op de pagina publicaties wordt genoemd worden de hoofdstukken beschreven in de structuur zoals die hier is weergegeven.
Zie op deze website onder Publicaties

Naast het boek waarnaar zojuist is verwezen is er ook een werkboek uitgebracht: Het werkboek Residentieel Vakmanschap biedt meer dan 100 werkbladen aan die deze vertaalslag mogelijk maakt. De werkbladen zijn geordend in de kleurdomeinen. Ook zijn een groot aantal werkbladen meer algemeen van karakter. Met name in blauw, paars en rood zijn de werkbladen gebaseerd op cognitieve gedragstherapie. Niet alleen de therapeuten en gedragswetenschappers, maar ook de groepsleiders en het maatschappelijk kunnen CGT inzetten. Niet alleen bij afzonderlijke therapie-uurtjes maar CGT in de geïntegreerde aanpak. Daarmee denken we het vakmanschap van een veel bredere groep hulpverleners een boost te kunnen geven. Bij de bespreking van het werkboek , in het menu onder Publicaties, zal deze keuze verder worden toegelicht.

(zie op deze website ook onder Publicaties)

Wat is het doel van het Waaiermodel?

Het Waaiermodel maakt methodisch handelen mogelijk bij een integrale, intensieve aanpak. Omdat aan de hand van het model wetenschappelijke kennis doelgericht kan worden ingezet door werkers binnen het primaire proces kan top-klinische zorg worden verleend. Methodisch handelen wordt in het Waaiermodel ingekaderd, maar niet in een keurslijf gedrukt. Bezieling en bevlogenheid van de ‘behandelaars’ wordt aangewakkerd. Juist dit samenspel van autonomie en synergie is verantwoordelijk voor het vakmanschap waar de jongeren met forse hanteringsproblemen, veroorzaakt door onderliggende complexe problematiek, aan kunnen worden toevertrouwd.

Overal waar daadkrachtig handelen nodig is waarbij meerdere professionals vanuit hun eigen expertise en bevoegdheid moeten handelen werkt het Waaiermodel ondersteunend. De onderlinge afstemming is namelijk van levensbelang. Iedereen dient op elk moment in het proces te weten wat er moet gebeuren en welk doel het dient. Met bovenstaande beschrijving van de opbouw van het Waaiermodel probeert ik inzichtelijk te maken dat dit model dienstbaar kan zijn voor die onderlinge samenwerking.

Voor welke doelgroep kan het Waaiermodel worden ingezet?

Met het Waaiermodel proberen we in ieder geval de doelgroep te bereiken die binnen de jeugdzorg of binnen justitie een residentiële behandeling ondergaat. Het gaat dan vooral om jongeren waarvan de problematiek zich aandient in de vorm van ernstige gedragsproblemen. Deze doelgroep sluit het meest nauw aan bij het handboek en werkboek Residentieel Vakmanschap Uitgelicht. Publicaties De doelgroep kan echter veel meer worden toegespitst. Het waaiermodel is in eerste instantie ontwikkeld voor de behandeling en opvang van meisjes met loverboyproblematiek. Ook jongeren die voldoen aan bovengenoemde beschrijving, maar daarnaast te kampen hebben met een Licht Verstandelijke Beperking zijn gebaat met een aanpak die gebaseerd is op het Waaiermodel. Als de ontwikkelgeschiedenis wordt beschreven kan ik hier dieper op ingaan. De ontwikkeling van het Waaiermodel Elke andere klinische setting, b.v. in de kinder-& jeugdpsychiatrie (b.v. eetstoornissen), of somatische problematiek (Instituten voor blinden en slechtzienden) kunnen hun aanpak baseren op dit model.

Het model kan ook worden ingezet in niet-residentiële situaties. Daarbij denk ik vooral aan het onderwijs aan leerlingen waar complexe problematiek, gedragsproblematiek, agressie en geweld een rol speelt. Reboundonderwijs is een goed voorbeeld van een setting die de aanpak zou kunnen ordenen volgend het Waaiermodel. Toch zou ik ook na willen denken met docenten van middelbare scholen en het MBO die te maken hebben met een groot aantal ‘zorgleerlingen’. Wellicht kunnen we samen zoeken naar een manier waarop het Waaiermodel ook voor deze doelgroep handvatten kan bieden. De laatste vraag die in de ontwikkelingsgeschiedenis wordt beantwoord heeft betrekking op deze bredere oriëntaties. De ontwikkeling van het Waaiermodel

Hieronder lees je meer over mijn drive die ten grondslag ligt aan de ontwikkeling van het Waaiermodel.

Never underestimate a childs ability to get into trouble

Als je even nadenkt en kinderen of jongeren voor de geest kunt halen voor wie deze uitspraak van toepassing is, dan is deze website vast iets voor jou.

Welke jeugdigen zijn gebaat met een aanpak op basis van dit model? Dat zijn alle jeugdigen die vanwege hun ondoordachte gedrag in problemen komen. De argeloosheid waarmee ze hun eigen glazen ingooien drijft hulpverleners, leerkrachten, ouders nogal eens tot wanhoop.

Deze jongeren die voor zo’n grote uitdaging zorgen kunnen worden getypeerd als potentiële ‘uitvallers’. Maar wat zit er achter dat gedrag?

Lees meer...

Vooral vanuit het perspectief van opvoeder en behandelaar zie je zo duidelijk dat het zonder ingrijpen zo hopeloos mis kan gaan! Het is niet de argeloosheid die je ontmoet, maar vooral het ondoordachte, opstandige, afwerend en vaak ondoorgrondelijk gedrag. Je merkt dat je je daar vooral in vastbijt. Dat is logisch en verstandig.

Gevoelens van reddeloosheid en machteloosheid die door opvoeders en hulpverleners worden gevoeld werken op elkaar in. Het wordt tijd dat deze plaats gaan maken voor het geloof in een krachtige en positieve insteek. Heel makkelijk is dat niet, maar wel haalbaar. Een ding is duidelijk:

Je kan het niet alleen! Krachten moeten worden gebundeld .
En hoe je dat goed met elkaar kunt doen…. daarover vertelt het Waaiermodel!

De jeugdigen met dat weerbarstig gedrag vragen om een stevige aanpak. Maar die vraagt wel om een veelzijdige insteek. Het ontbreekt niet aan kennis over die veelzijdige aanpak. Maar het bewustzijn is belangrijk dat je werkelijk ook alles inzet en niets ‘op de plank laat liggen’. Als je de kunst verstaat om met elkaar de vertaalslag te maken van die brede kennis naar de praktijk kun je spreken van goed vakmanschap. Maar hoe vaak horen we dat met de beste bedoelingen de hulpverleners van jongeren met complexe problematiek leven bij de waan van de dag. Toch ga eens na wat je werkelijk zou kunnen en zou willen?

Als je je handelen laat ordenen op basis van het Waaiermodel helpt je dat om alle dimensies van de problematiek te belichten, maar ook om alle kansen en positieve invalshoeken te gaan benutten. Het Waaiermodel bepleit een integrale benadering: Doe alles wat nodig is en zorg voor een eensgezinde, gezamenlijk focus. Lees meer...

Het Waaiermodel is op de eerste plaats toepasbaar bij de aanpak van jeugdigen en jong-volwassenen die vast dreigen te lopen in het hulpverleningstraject. Het gaat daarbij om de toepasbaarheid binnen diverse werkvelden. Lees meer...

Het Waaiermodel is vanuit een bepaalde hartstocht ontwikkeld. Vanuit een bepaalde kijk op de jongere en de risico’s voor scheefgroei en marginalisering.

Werk je met jongeren, jong volwassenen en voel je je aangesproken door de hierboven beschreven uitdaging, neem dan de tijd om deze website regelmatig te bezoeken. Ik houd je graag op de hoogte van alle ontwikkelingen rond de implementatie, doorontwikkeling, bruikbaarheid en verspreiding van dit model. Ik hoop te kunnen inspireren, motiveren en enthousiasmeren.

Daarna ga ik uitgebreid in op het Waaiermodel. Na een grove uiteenzetting beschrijf ik de ontwikkeling van het model. Ik trek de archiefkasten open en geef op diverse momenten een inkijk in het materiaal dat is ontwikkeld en de ervaringen die met het model zijn opgedaan. Graag laat ik u kennis maken met de producten en diensten er inmiddels ontwikkeld zijn, of ontwikkeld worden. Ik wil ervaringen delen en stel me open voor contact. Het Waaiermodel wordt niet alleen ontwikkeld voor, maar vooral ook samen met gebruikers.

Met deze website heb ik het volgende voor ogen:

- Kennis delen. Door uitleg van de structuur, maar ook door de uiteenzetting van de ontwikkeling zal ik de kernthema’s van het Waaiermodel toelichten. Zie de pagina Over het Waaiermodel
- Een overzicht bieden van producten & diensten. Heb je hulp of advies nodig, wil je er graag eens meer van weten? Je vindt een overzicht van publicaties, studiedagen, cursussen, consultatiemogelijkheden etc. Zie de pagina Producten & Diensten. En volg de berichten Nieuws
- Gebruikers elkaar laten informeren en inspireren. Ben je benieuwd naar anderen die met het model werken. Zou je graag eens wat uitwisselen? Via deze site wil ik een soort platform opzetten Door het opzetten waarop gebruikers elkaar kunnen informeren over de toepassingen en ontwikkeling van nieuwe producten binnen de eigen werksituatie. Zie de pagina Toepassingen van Het Waaiermodel
Op de laatste pagina staan contactgegevens , inclusief een contactformulier. Iedereen is van harte uitgenodigd om te reageren. Contact
Inmiddels benieuwd wie ik ben? Op de volgende pagina stel ik me aan u voor, zie pagina Over mij.

Elly van Laarhoven-Aarts

juni 2020

Neem contact met me op als je geïnteresseerd bent in ondersteuning bij het werken met het Waaiermodel. Contact Via het formulier dat je kunt downloaden kun je je vragen aan me doorgeven. Misschien wil je het Waaiermodel toepassen binnen je persoonlijke werkwijze als professional. Misschien wil je er met je team mee aan de slag gaan. Het boek en werkboek helpen je beslist verder. Publicaties Zeker als je bij de aanschaf van het boek ook de algemene werkbladen hebt gedownload Maar wellicht heb je behoefte aan wat meer begeleiding daarbij. Of wil je graag even brainstormen over jouw ideeën ten behoeve van de vertaalslag. Uiteindelijk moet het Waaiermodel ’tailor-made’worden gemaakt zodat het jou krachtig maakt bij de uitoefening van je beroep. Lezingen, trainingen en voorlichting/consultatie zijn de producten die ik wil gaan aanbieden. Informatie daarover vind je op de betreffende pagina’s onder Producten & Diensten. Op de pagina ’toepassingen van het Waaiermodel’ zullen ervaringsgegevens worden geplaatst van andere gebruikers, zodat je kunt gaan leren van elkaar en elkaar waarschijnlijk ook zal kunnen inspireren. Toepassingen van Het Waaiermodel